De woedende winkelier
In zijn 4 mei-voordracht van dit jaar vertelt Marcel Möring over een winkelier in Coevorden die tijdens een razzia in de Tweede Wereldoorlog de hele boel bij elkaar schreeuwt: dat het een schande is dat mensen uit hun huis worden gehaald. Maar hij is een uitzondering. Voor de rest hebben de burgers van Nederland zwijgend toegekeken hoe hun buren, al dan niet met geweld, uit hun huizen werden gehaald.
Möring haalt ook de Frans-Joodse filosoof Emmanuel Levinas aan die zegt dat de mens in het aangezicht van de ander mens wordt. Hij vraagt zich af hoe het een met het ander te rijmen is en dat het blijkbaar ook mogelijk is om die ander te ontmenselijken, door te zeggen dat ‘zij’ hier niet horen en dat ‘zij’ een bedreiging vormen voor onze manier van leven. Wanneer is degene die naast je woont niet meer je naaste?
Naar aanleiding van deze voordracht bespreekt Frits Abrahams in zijn columns in de NRC het thema van de collectieve verantwoordelijkheid. Kijken we weg als er in landen of dichterbij in buurten, werkkringen of sportclubs onrechtvaardigheden plaatsvinden? Durven we onze nek uit te steken, te roepen als de woedende winkelier? Of volgen we de groep en denken we dat de president, leider, trainer of ‘deskundige’ wel zal weten wat hij doet?
De woedende winkelier bleek zelf ook een slachtoffer te zijn, maar dat neemt niet weg dat hij in de lezing van Möring symbool stond voor degene die wel zijn stem durfde te laten horen. Voor mij maakt dit duidelijk hoe belangrijk het is dat we kritisch en zelfstandig (blijven) denken en dat we dit ook onze leerlingen meegeven. Het blindelings volgen van een leider of een groep zonder een gezonde kritische blik kan op grote of kleine schaal schade berokkenen. Ieder zal hier ook in zijn eigen directe omgeving voorbeelden van kunnen bedenken.
Aldus de slotzin van Möring: “Als we een mens tussen medemensen willen zijn, moeten we onszelf kunnen voorstellen als de ander en, als het nodig is, die winkelier in Coevorden zijn.”
Rieneke Brouwer,
Conrector havo/atheneum
Bron:
- Möring, M. Mens en medemens NRC 4 mei 2023
- Abrahams, F. NRC 10 en 12 mei 2023